Ao Châu là một hồ nước lớn thuộc địa bàn thị trấn Hạ Hòa và các xã ấm Thượng, Y Sơn, Phụ Khánh (huyện Hạ Hòa), huyện phía Tây Bắc của tỉnh Phú Thọ, giáp với huyện Trấn Yên và Yên Bình tỉnh Yên Bái.
Ao Châu được ví như một viên ngọc xanh của vùng đất huyền thoại
Truyền thuyết Hùng Vương kể rằng, hồ Ao Châu là vùng đất vua Hùng đã dừng chân khi đi tìm đất dựng kinh đô. Tại đây, vua Hùng cùng quần thần đã tận mắt chứng kiến hai con trâu vàng húc nhau. Sau thời gian kịch chiến bất phân thắng bại hai con trâu vàng biến mất dưới hồ nước. Hùng Vương cho đó là điềm dữ nên đã không chọn đất này đóng đô. Cũng từ tích này mà hồ nước còn có tên gọi là hồ Kim Ngưu (Trâu vàng). Theo các cư dân ở đây thì hồ nước đã làm cho ruộng đồng hàng trăm héc ta tươi tốt quanh năm, quý chẳng kém gì châu báu. Vì thế truyền đời quen gọi là Đầm Ao Châu.
Hồ Ao Châu có 99 ngách nước và 99 đảo đồi thấp, đồi cao san sát như bát úp. Không chỉ có cảnh sắc sơn thủy hữu tình, khu vực này còn có đền thờ mẫu Âu Cơ. Đền Mẫu được xây dựng thời hậu Lê, (thế kỷ thứ XV) là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Hàng năm vào ngày 7 tháng Giêng, lễ hội đền mẫu được tổ chức với nghi thức long trọng thu hút đông đảo khách thập phương về dâng lễ tri ân công đức Tổ Mẫu Âu Cơ.
Ao Châu có diện tích mặt nước 280ha. Mực nước trong đầm có độ sâu bình quân từ 3,5 đến 5m, chỗ sâu nhất tới 15m. Phía Đông Bắc của hồ là dãy núi có những tên gọi như trong cổ tích như núi Ông, núi Vằn, núi Buộm với diện tích rừng cọ, đồi chè tới cả ngàn ha cùng quần thể thực vật khá phong phú tạo nguồn thủy sinh đảm bảo mực nước trong hồ. Nước Ao Châu luôn trong xanh, cung cấp nước tưới tự chảy cho hàng trăm héc ta trồng lúa màu bao đời nay. Đầm Ao Châu có hệ sinh thái động thực vật đa dạng, phong phú với 702 loài thực vật trong đó có 86 loài gỗ như chò chỉ, chò nâu, lim xanh, sến, táu, lát hoa…; 332 loài làm thuốc chữa bệnh; về động vật có 22 loài thú, 71 loài chim, 29 loài cá, nhiều nhất là cá chép, cá trắm, cá măng, cá mè, cá trạch, cá ngạnh… Đặc biệt trong hồ còn có các loài rùa, ba ba rất lớn.
Nơi đây được ví như một vịnh Hạ Long thu nhỏ
Tại đầm Ao Châu, có những đảo đồi như những chiếc nấm xanh khổng lồ. Trong tiết Đông, cây đang mùa thay lá, nhưng Ao Châu vẫn thấm đẫm màu xanh tựa như một thiếu nữ đang say giấc nồng. Còn đến Ao Châu vào mùa vải chín, trên những đảo đồi lại rực lên sắc đỏ. Muốn bao quát toàn cảnh Ao Châu phải leo lên ngọn núi cao nhất của dãy núi Buộm với độ cao gần 700m so với mực nước biển. Từ trên núi Buộm dõi xuống, toàn cảnh hồ nước 99 ngách len lỏi giữa trập trùng những quả đồi cao, thấp. Đầm nước bao quanh khiến cho mỗi ngọn đồi ở đây trở thành những hòn đảo nhỏ. Hình thù, dáng vẻ, độ cao thấp của mỗi đảo đồi mỗi khác, cũng vì vậy mà vẻ đẹp “sơn thủy hữu tình” càng trở nên độc nhất vô nhị.Trong cái bát ngát của rừng cây, cái mênh mông của sóng nước, luồn lách trong các ngách của đầm nước, ai ai cũng đều cảm nhận được bức tranh thiên nhiên thật nhiều dáng vẻ, nhiều sắc màu, ẩn hiện như thực như mơ.
Ngành Du lịch Phú Thọ đã khảo sát, lập quy hoạch chung khu du lịch Ao Châu. Qua nhiều bước khảo sát, đánh giá, nghiên cứu và xây dựng dự án, các chuyên gia về du lịch đều khẳng định, khu du lịch Ao Châu có vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch không chỉ riêng tỉnh Phú Thọ mà còn chung của các tỉnh miền núi Bắc Bộ. Theo đó Ao Châu sẽ được xây dựng thành một khu du lịch sinh thái nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí và nghỉ cuối tuần. Khu mặt nước có diện tích 280 ha là hạt nhân cảnh quan và là nơi để tổ chức các hoạt động thể thao, các trò chơi trên mặt nước. Khu đảo trong Ao Châu với diện tích 120ha sẽ là nơi xây dựng các công viên nhiều lớp cây xanh, từ đó để xây dựng các biệt thự, nhà nghỉ, các nhà hàng và tổ chức các dịch vụ vui chơi giải trí. Khu đồi ven Ao Châu xây dựng nơi đón tiếp, bãi xe, bến thuyền, tổ chức cắm trại, xây dựng các trung tâm thương mại, trung tâm tổ chức hội nghị… Tại đây sẽ phát triển các loại sản phẩm du lịch sinh thái, du lịch nghỉ dưỡng dài ngày và nghỉ cuối tuần, du lịch tham quan, cắm trại, vui chơi giải trí, thể thao, hội nghị, hội thảo, trại sáng tác…
Ao Châu được đánh giá như một viên ngọc xanh của vùng đất huyền thoại. Hy vọng nơi đây sẽ sớm trở thành một khu du lịch sinh thái, điểm đến hấp dẫn của du khách trong nước và quốc tế.
Thăng Long
