“Chậm giải ngân vốn đầu tư công: Đừng để trái bóng trách nhiệm đá qua đá lại”

Điệp khúc “Biết rồi, khổ lắm, nói mãi”

Tại phiên thảo luận toàn thể Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh (Bình Phước) nhận định chậm giải ngân vốn đầu tư công đã trở thành vấn đề trầm kha, khi cứ đến quý III hàng năm lại được đưa ra và thành câu chuyện "biết rồi, khổ lắm, nói mãi".

Theo báo cáo, ước tính thanh toán vốn đầu tư công từ đầu năm đến ngày 30/9 là 269.207,94 tỷ đồng, đạt 50,27% kế hoạch và đạt 57,15% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đầu năm. Kết quả này cho thấy tỷ lệ giải ngân 9 tháng so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao đã có sự chuyển biến tích cực, đặc biệt là khối địa phương. Đến ngày 30/9, có 8 bộ, 23 địa phương ước đạt tỷ lệ giải ngân trên 60%. Nhìn vào kết quả giải ngân 9 tháng qua khả quan, có sự đột phá.

Tuy vậy, thực tế tỷ lệ giải ngân ở đây là so với kế hoạch được điều chỉnh cắt giảm không phải hoàn toàn so với kế hoạch được giao. Nguyên nhân chính của tình trạng này được nhiều báo cáo của Chính phủ, bộ, ngành và các địa phương cho rằng do tác động của Covid-19, nhất là đối với nguồn vốn từ vốn vay đầu tư nước ngoài và tình hình bão lũ đang diễn biến xấu ở các tỉnh miền Trung.

"Tại sao biết rồi mà năm nào cũng cứ chậm, năm nào Thủ tướng cũng phải thân chinh chỉ đạo, trong khi đây là nhiệm vụ thường niên của các bộ, ngành và địa phương. Đến thời điểm này đã có ai phải chịu trách nhiệm về vấn đề này hay chủ yếu chỉ ra hầu hết các nguyên nhân khách quan, còn sự chủ quan thì rất ít" - đại biểu Nguyễn Tuấn Anh đặt câu hỏi.

Ông Nguyễn Tuấn Anh cũng nêu ra một số điển hình như Dự án đường vành đai 1 đoạn từ Hoàng Cầu đến Voi Phục, Dự án này được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt đầu tư tháng 10/2018, dự kiến hoàn thành trong giai đoạn 2018 - 2020 nhưng hiện tại việc đo, vẽ, kiểm đếm đất và tài sản trên đất của các hộ dân trong diện giải phóng mặt bằng vẫn chưa hoàn thành. Ngay cả 2 hạng mục cần làm trước là cầu vượt nút giao Nguyễn Chí Thanh - đê La Thành và cầu vượt nút giao Giảng Võ - đê La Thành cũng chưa có mặt bằng để khởi công.

Hay tại dự án đường sắt đô thị số 3 đoạn Nhổn – ga Hà Nội mới giải ngân được gần 43% số vốn năm 2020. Tại tuyến đường sắt số 2 Nam Thăng Long – ga Hà Nội đã được cấp nhưng không thể giải ngân kịp trong năm nay.

"Qua tìm hiểu thực tế, nhiều chủ đầu tư cho rằng, khâu chuẩn bị đầu tư, thẩm định đầu tư, phê duyệt đầu tư, lựa chọn nhà thầu hiện nay rất khó khăn, không loại trừ sự nhũng nhiễu, tiêu cực. Nhiều dự án kéo dài khâu này đến vài tháng, một dự án đầu tư công khi giai đoạn chuẩn bị đầu tư đến thực hiện triển khai và hoàn thành phải trên 10 bước, mỗi bước mất rất nhiều thời gian và tốn kém, có cả những chi phí không chính thức" - ông Nguyễn Tuấn Anh nhấn mạnh.

Cùng về vấn đề này, đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Bình Phước) phân tích, nguyên nhân giải ngân chậm, bên cạnh các yếu tố chủ quan như năng lực chuyên môn của cán bộ, sự chậm trễ của các nhà đầu tư thì một số nguyên nhân khách quan cũng ảnh hưởng rất lớn đến việc giải ngân vốn đầu tư công, đó là sự chồng chéo, rườm rà về mặt thủ tục do các quy định ở các luật theo quy định của pháp luật dẫn đến khó thực hiện và khó khăn.

Thứ hai là vướng trong công tác đền bù, giải phóng mặt bằng. Một số địa phương thì được phân bổ nguồn vốn đầu tư chủ yếu từ nguồn thu tiền sử dụng đất, nhưng do bị ảnh hưởng đại dịch Covid-19 nên cũng không triển khai được và theo Nghị quyết số 84 của Chính phủ là giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư rà soát, trình Thủ tướng Chính phủ quyết định điều chuyển đối với các bộ, ngành, địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 60%.

“Chúng ta đang ở vào những tháng cuối năm và cũng rất cần một quyết sách mạnh mẽ để tạo bước nhảy vọt cho công tác giải ngân vốn đầu tư công năm 2020 nhằm đạt được kỳ vọng đề ra” - đại biểu Điểu Huỳnh Sang nêu quan điểm.

Đừng để trái bóng trách nhiệm đá qua đá lại

Ngoài các yếu tố trên, đại biểu đoàn Bình Phước cho biết khó khăn nhất trong việc giải ngân vốn đầu tư công tại các địa phương là do công tác giải phóng mặt bằng, xác định nguồn gốc đất, lập, thẩm định, phê duyệt đơn giá đền bù là một trong những nguyên nhân quan trọng. Thực tế tại một số địa phương, nhiều dự án được bố trí từ nguồn thu tiền sử dụng đất, song khi nguồn thu không đạt dẫn đến không thể giải ngân cũng khiến cho dự án không thể hoặc chậm triển khai.

Từ thực tế nói trên, ông Nguyễn Tuấn Anh đã đề xuất 4 giải pháp để thúc đẩy việc giải ngân vốn đầu tư công.

Thứ nhất, đại biểu đoàn Bình Phước đề nghị Chính phủ có giải pháp hữu hiệu hơn lựa chọn, phân bổ vốn đầu tư công, tránh cào bằng chủ nghĩa bình quân theo từng bộ, ngành, địa phương. Thứ hai, kiên quyết thu hồi, chuyển vốn các dự án chậm triển khai, xử lý nghiêm người đứng đầu khi tỷ lệ giải ngân chậm do yếu tố chủ quan.

Tiếp theo cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, có cơ chế kiểm tra giám sát đối với các cán bộ thực thi công vụ và xử lý nghiêm minh khi phát hiện nhũng nhiễu, tiêu cực.

Cuối cùng, các bộ ngành cần có sự chỉ đạo sát sao chặt chẽ, nhằm giải quyết những vướng mắc thuộc thẩm quyền của bộ ngành mình để phân định trách nhiệm trong quá trình triển khai.

"Đừng để trái bóng trách nhiệm đá qua đá lại và việc chậm giải ngân vốn đầu tư công tiếp tục kéo dài với điệp khúc "biết rồi, khổ lắm, nói mãi"", ông Tuấn Anh cho biết.

Trong khi đó, đại biểu Điểu Huỳnh Sang kiến nghị cần tiếp tục triển khai mạnh việc thực hiện nghiêm Nghị quyết số 84 của Chính phủ về các nhiệm vụ, giải pháp tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công và bảo đảm trật tự an toàn xã hội trong bối cảnh đại dịch Covid-19 và cho rằng các bộ, ngành và địa phương cần có báo cáo cụ thể tình hình triển khai thực hiện Nghị quyết để xem xét, nghiên cứu, ban hành một quyết sách phù hợp với tình hình hiện nay và cũng phải có giải pháp xử lý nghiêm các bộ, ngành cũng như là địa phương có tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư chậm mà nguyên nhân là từ chủ quan.

Đồng thời cũng cần cân nhắc, xem xét về mức độ bố trí tỷ lệ vốn vào kế hoạch vốn đầu tư công năm 2021 đối với các dự án mà các bộ, ngành, địa phương có tốc độ giải ngân chậm trong năm 2020 .