Trung Quốc vật vã xử lý 26 triệu tấn quần áo cũ

“Carbon thấp, ấm áp, yêu thương”. Zhao Xiao đau đáu nhìn vào dòng khẩu hiệu trên thùng kim loại lớn màu xanh khi nhét những bộ quần áo cũ không còn sử dụng của mình vào. Cô Zhao, 35 tuổi, người ở Bắc Kinh, nói: “Nếu người nghèo Trung Quốc cần chúng thì thật tuyệt và điều đó khiến tôi bớt tội lỗi hơn thay vì vứt quần áo cũ đi như vậy”.

Cô Zhao đã đúng khi lo lắng về đống quần áo cũ của mình. Theo Bloomberg, ở Trung Quốc có hàng triệu thùng thu gom quần áo rải rác khắp các thành phố lớn, nhưng rất ít đồ may mặc được tái sử dụng cho mục đích từ thiện. Một số ít được bán sang các nước đang phát triển, phần còn lại bị đốt hoặc chôn vùi trong những bãi rác thành phố.

Tầng lớp trung lưu trẻ kết hợp với sự bùng nổ của thương mại điện tử biến Trung Quốc trở thành thị trường thời trang lớn nhất thế giới, vượt qua Mỹ hồi năm ngoái. Trung Quốc chiếm 20% doanh thu toàn cầu của gã khổng lồ bán lẻ Nhật Bản Uniqlo.

Doanh thu Uniqlo tại thị trường 1,4 tỷ dân tăng gần 27% lên hơn 4 tỷ USD trong năm tài chính 2017-2018.

Một điểm thu thập và phân loại quần áo cũ ở Thượng Hải. Ảnh: Bloomberg.

Kỳ thị người mặc lại quần áo cũ

Hầu hết sản phẩm Trung Quốc tiêu thụ là thời trang nhanh. Đây là loại hàng may mặc được sản xuất hàng loạt, giá thành rẻ nhưng thời gian sử dụng ngắn. Trung Quốc sản xuất hơn 5 tỷ chiếc áo phông mỗi năm. Người dân Trung Quốc không có thói quen mặc lại quần áo cũ vì sẽ sợ bị "kỳ thị".

Hàng tấn quần áo bị vứt bỏ mỗi ngày vì nguyên nhân này. Theo Tân Hoa xã, Trung Quốc vứt bỏ 26 triệu tấn quần áo cũ mỗi năm, và chỉ chưa đến 1% trong số đó được tái sử dụng hoặc tái chế. Một phần nguyên nhân tạo nên núi quần áo cũ khổng lồ ở Trung Quốc là hoạt động tái chế quần áo còn nhiều hạn chế.

Theo luật Trung Quốc, việc bán quần áo đã qua sử dụng không vì mục đích từ thiện bị cấm vì vấn đề sức khỏe và an toàn. Ở quốc gia này, quần áo đã qua sử dụng bị mọi người xem là không hợp vệ sinh và không may mắn.

Sáng chủ nhật tại một khu chợ phía đông bắc Bắc Kinh, hàng chục người vây quanh hội chợ đồ cũ tại cửa hàng từ thiện Roundabout. Ở thành phố 20 triệu dân, Roundabout là một trong số ít cửa hàng từ thiện còn bán quần áo đã qua sử dụng. Tuy vậy, người dân chỉ xem đồ chơi, đồ trang trí hoặc sách, không ai muốn mua quần áo cũ.

“Gia đình và bạn bè tôi không hiểu tại sao tôi muốn mua đồ cũ khi có đủ tiền để mua các thương hiệu quốc tế", cô Chen Wen, 38 tuổi, một cư dân địa phương cho biết. "Khi mặc lại quần áo cũ người ta không nghĩ đến vấn đề thân thiện với môi trường đầu tiên. Họ nghĩ đó là biểu tượng của sự nghèo khổ”, cô giải thích.

Trung Quốc đau đầu với 26 triệu tấn quần áo cũ tồn đọng. Ảnh: Bloomberg.

Trung Quốc ủy quyền cho các tổ chức được chính phủ phê duyệt để thu thập và phân loại quần áo còn tốt, nhưng nguồn lực vẫn hạn chế. Ở một quốc gia nơi quần áo đã qua sử dụng không được ưa chuộng ngay cả tại các vùng nghèo đói, thời gian và công sức bỏ ra để tái sử dụng quần áo cũ bị cho là không đáng.

Bộ Nội vụ Trung Quốc cho biết "rất khó để giải quyết" tình trạng quần áo chất đống tại các điểm thu gom. Vì vậy, một số hàng may mặc chất lượng cao đã qua sử dụng thường được xuất đi nước ngoài. Theo dữ liệu từ Hiệp hội tái chế hàng dệt may tại Vương quốc Anh, xuất khẩu quần áo đã qua sử dụng của Trung Quốc tăng lên 6,4% tổng kim ngạch thế giới vào năm 2015, từ mức dưới 1% hồi năm 2010.

Phần lớn quần áo cũ Trung Quốc được bán sang châu Phi. Trung Quốc vượt qua Anh (17%) trở thành nhà cung cấp quần áo đã qua sử dụng lớn nhất (30%) của thị trường này. Với thị trường Đông Nam Á và châu Phi, hầu hết sản phẩm xuất khẩu của Trung Quốc là quần áo mùa hè.

Không còn chỗ chứa

Đại diện Baijingyu - nền tảng thu gom quần áo cũ - cho biết khoảng 70% quần áo cũ được bán ở các chợ nước ngoài, 15% được sử dụng trong xây dựng, nông nghiệp, làm vườn hoặc các lò đốt năng lượng. Chỉ 15% được gửi tới các vùng nghèo khó ở Trung Quốc.

"Mọi người muốn quyên góp quần áo cũ cho các hộ dân nghèo, nhưng điều đó bây giờ không còn thực tế nữa", người đại diện này nói. "Ngày trước, người dân sẽ nhận chiếc áo khoác còn mới 70%. Tuy nhiên hiện nay nếu đồ không mới 90%, tôi rất ngại trao vì họ không nhận", ông chia sẻ.

Chi phí môi trường của quần áo cũ tăng theo cấp số nhân. Theo quỹ Ellen MacArthur, ngành công nghiệp thời trang xả khoảng 10% lượng khí thải carbon toàn cầu, nhiều hơn tổng các chuyến bay và vận tải biển cộng lại. Theo một nghiên cứu, việc tái sử dụng 1 kg quần áo có thể tiết kiệm 3,6 kg carbon CO2, 6.000 lít nước, 0,3 kg phân bón hóa học và 0,2 kg thuốc trừ sâu so với việc may thêm quần áo từ các nguồn nguyên liệu thô.

Dù Trung Quốc đang cố gắng tái sử dụng và tái chế quần áo cũ, nỗ lực vẫn chưa đem lại hiệu quả. Phần lớn trong hàng triệu tấn quần áo bị loại bỏ mỗi năm của Trung Quốc đi thẳng vào thùng rác, làm trầm trọng thêm vấn đề môi trường gây nhức nhối của quốc gia này.

Trong số 654 bãi chôn lấp khổng lồ ở Trung Quốc, phần lớn đã hết chỗ trước kế hoạch. Bãi rác lớn nhất quốc gia ở tỉnh Thiểm Tây có kích thước bằng 100 sân bóng đá và có khả năng chứa 2.500 tấn rác mỗi ngày. Tuy nhiên, bãi đã bị lấp đầy sớm hơn 25 năm. Trung Quốc đổ hơn 200 triệu m3 chất thải xuống vùng ven biển năm 2018 vì không còn chỗ chứa rác.

Hầu hết bãi chôn lấp tại Trung Quốc đã hết chỗ chứa vì lượng rác lớn hơn nhiều so với thiết kế ban đầu. Ảnh: Bloomberg.

Một phương án xử lý rác thải khác được Trung Quốc đề xuất trong những năm gần đây là đốt rác. Trung Quốc coi các lò đốt năng lượng này là một dạng năng lượng tái tạo, bất chấp lượng khí thải và nguy cơ ô nhiễm môi trường mà chúng tạo ra. Theo Bloomberg, quốc gia 1,4 tỷ dân tăng gấp đôi công suất của các lò đốt này trong 5 năm qua.

Ông Alan Wheeler, đại diện bộ phân dệt may tại Văn phòng Tái chế Quốc tế, khẳng định đây không phải là giải pháp bền vững về môi trường. “Quần áo cần được thiết kế có độ bền và khả năng tái chế. Khi mọi người không mặc nữa, các loại quần áo này cần được gửi lại để tái sử dụng”, ông nói.

Ông Wheeler cho rằng có một giải pháp đơn giản hơn để Trung Quốc xử lý tình trạng này thay vì tập trung vào quy trình sản xuất và tái sử dụng phức tạp. "Người tiêu dùng Trung Quốc cần hạn chế ồ ạt tiêu thụ thời trang nhanh", ông nói.